اولین اخبار درباره سیدنعمت الله از طریق کتاب نوه اش به نام سید عبدالله جزایری به دست ما رسیده است. او در کتاب تذکره شوشتر تالیف سال ۱۱۶۴ هجری، شرح دقیقی از زندگانی این مرحوم را بیان می کند، که در ادامه به آن اشاره می شود.

راجع به وفاتش نوشته شده در لیله الجمعه ثالث و عشرین شهر شوال سال ۱۱۱۲ هجری قمری در منزل جایدر فیلی به ریاض رضوان شتافت و بارگاه او در آنجا معروفست.

میر عبدالطیف خان شوشتری نیز در ذیل تحفه العالم شرح زندگانی سید را از روی تذکره قبلی نوشته است اما اضافه می کند: در سنه ۱۱۱۲ هجری قمری که شوق طواف مشهد مطهّر رضوی(ع) او را گریبانگیر شده روانه گردید. 

بعد از حصول آن سعادت عظمی در مراجعت به منزل جایدر، من اعمال فیلی، از این سرای عاریت به ریاض رضوان شتافت، لرستان فیلی بقرب یکصد هزار خانه وار کما بیش است، همه امامی مذهب و شیعی فطری اند. 

اخیار آن دیار بارگاهی عالی بر مرقد او ساخته و موقوفات بسیاری وقف آن سرکار و قرّاء و خدمه معیّن نمودند، و الی الان آن عالی گاه بارگاه مطاف مردم آن دیار است. 

زمانی که محمود میرزا قاجار به دشت جایدر رسید، راجع به طاق سید چنین نوشت: مدفنِ مرحوم سیدنعمت الله شوشتری، که از کبِارِ علماست، در این ملک است. گویا در ذهاب و یا در ایاب در این ملک رسیده، عمرش به آخر آمده، چون به اخبار میل داشت، حمل جنازه را نگذاشت.

حسب الوصیه، او را در این جا مدفون نمودند. اما اطلاعات اولیه از این مقبره در گزارش یک مامور قاجار در سال ۱۳۰۰ هجری همزمان با حکومت مظفر الملک بهتر بیان می شود.

چهار طاقی بالای قبرش ساخته بودند منهدم شده است. همین گزارش سبب شد تا مظفرالملک دستور داد همزمان با ساخت قلعه مظفری جایدر ساختمان این مقبره را تجدید بنا کنند.

اینک کتیبه او بر روی بدنه دیوار داخلی در ضلع شمال غربی نصب است و بر روی آن چنین نوشته شده است: در عهد دولت سلطان صاحب قَران ناصرالدین شاه قاجار و ولایت، حضرت والا ظل السلطان و حکومت مظفرالملک الحاج محسن خان بنا نمود و قُبه تازه را بر مرقد منُورِ سید نعمت الله جزایری در ماه رمضان سال ۱۳۰۲ هجری شمسی بعد از این تاریخ این مقبره باز هم مرمت شده است.

بعد از این تاریخ این مقبره باز هم مرمت شده است. در حال حاضر بنای سنگی هشت ضلعی با سنگ های پاکتراش، پیرامون یک بنای آجری قدیمی تر را پوشانده که درعکس قدیمی امام شوشتری بنّای آن گنبدار است..

در عکس، ایزد پناه گنبد فرو ریخته و دوره اخیر گنبد نامتعارفی بر آن بنا نهاده و در حال گسترش آن هستند. ساکنان این دیار برای این سید عزیز اعتبار و ارزش خاصی قائل هستند، و سالیان دراز با مرمت های خود جوش از آن مراقبت کرده اند.

شاید از این میان به توان از مرحوم مرغزار بخشیوند نام برد، او از مریدان پر و پا قرص این مقبره بود، که هر سال در نگهداری آن دلسوزانه کوشش می نمود، و همچون کبوتری خود را وقف آستان او کرده بود، بهشت جایگاه او باشد.

تاریخ فوت او بیست و سوم روز جمعه ماه شوال ذکر شده که مقارن روز شنبه سیزدهم فروردین ماه می شود، پس قاعدتا بایستی بیست و دوم شوال فوت کرده باشد، که مصادف  با روز جمعه دوازده فروردین بوده است.

ممکن است روز سیزدهم فروردین سال ۱۱۱۲ هجری قمری به خاک سپرده شده یعنی حدود ۳۲۸ سال و ۱۱ ماه و ۹ روز تا زمان نوشتن این گزارش از زمان فوت او گذشته است. 

در این عصر، حسین خان ثانی در خرم آباد مسجد جامع را بازسازی کرد و دهانه بزرگ پل گاومیشان را توسط بنّاهای دزفولی طاق زد، دقیقا حضور ذهن ندارم اما ممکن است میرنوروز شاعر بزرگ که در سال ۱۱۳۳ هجری متولد شده دو دهه بعد از فوت سید متولد شده و چند دهه بعد این شعر را در وصف جایدر سروده باشد: میرنوروز ار عاقلی، عقلت د سر هی، جایدر جای تو نی جای دگر هی/ پایان بخش اول

دکتر احمد پرویز/ باستان شناس پلدختری